قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

مذهب اشاعره

تعریف

 اشاعره فرقه و شاخه ای از فرق های اسلامی است، که به امام ابی الحسن الاشعری نسبت داده می شود و منهج آنها فلسفه (اهل کلام) است و از همین  طریق با مخالفان خود بحث و گفت وگو می کنند.

بیانگذار

بنیانگذار مذهب اشاعره ابی الحسن الاشعری است که در بصره به دنیا آمد. سپس در بغداد زندگی کرد و در همین شهر در سال 324 هجری از دنیا رفت. اومذهب اعتزال را از ناپدری اش ابی الحسن الجبانی که شیخ معتزله در زمانش بود آموخت؛ تا اینکه عالم و امام در این مذهب گردید.

خروج امام ابی الحسن الاشعری از مذهب معتزله

اکثر محققین بر این باورند که امام ابی الحسن الاشعری در اوایل حیاتش از مذهب معتزله خارج شد. چنان که در روایت ابن عساکر  آمده،  امام ابی الحسن الاشعری به مدت پانزده روز از مردم کناره گیری کرد و به بحث و تحقیق در باره ی  مذهبش پرداخت. سپس به مسجد رفت و به مردم گفت که او دیگر پایبند عقاید گذشته اش نیست و به این ترتیب مذهب معتزله را ترک کرد.

با اینکه محققین در موضوع خروج ابی الحسن الاشعری از مذهب معتزله اتفاق نظر دارند ولی درسبب آن اختلاف دارند. گروهی از آنها سبب خروج او را در این میدانند که ابی الحسن مذهب معتزله را ناقص می دانست و همیشه از اساتیدش سوال می پرسید تا شک و تردیدهایش برطرف شود ولی آنها عاجز از جواب بودند. گروه دیگر سبب را در این می دانند که ابی الحسن در یکی از شبها قبل از خواب دو رکعت نماز خواند و از الله خواست تا اورا به راه راست هدایت کند سپس در خواب رسول الله صلی الله علیه وسلم را دید و به او از شک و تردیدهایش گله کرد و رسول الله صلی الله علیه وسلم در جواب گفت: ( علیک بسنتی) " برتوست اتباع سنت من". بعد از آن ابی الحسن الاشعری هر آنچه را که با قرآن و سنت مخالف بود رد می کرد و قبه آن عمل نمی کرد.

محققین همچنین در اینکه ابی الحسن الاشعری بعد از ترک مذهب معتزله به کدام مذهب گرویده است اختلاف دارند. برخی از آنها بر این باورند که ابی الحسن بعد از ترک مذهب معتزله از مذهب کلابیه پیروی کرد، سپس آن را رها کرد وبعد از آن تا آخر عمرش از مذهب سلف پیروی کرد. دلیل این گروه از محققین وجود کتبی است که ابی الحسن در اواخر عمرش در باره ی مذهب ابانه تالیف کرده که در آن نصوصی وجود دارد  دال بر اینکه او پیرو مذهب امام احمد بن حنبل بوده است. اما بحث و تحقیق نشان داده که برخی از اقوال ابی الحسن الاشعری مخالف اقوال امام احمد بن حنبل است. اما گروه دیگر از محققین بر این نظرند که ابی الحسن پس از ترک مذهب معتزله تا آخر عمرش پیرو مذهب کلابیه بود و در کنار آن آرائی داشت که بین دو مذهب معتزله و مثبته بود که به دنبال آن مذهب اشاعره به وجود آمد.

فرق بین اشاعره عصر قدیم و عصر حاضر:

تحقیق و پژوهش نشان داده که پیروان این مذهب در قدیم در تمام مسائل از ابی الحسن اشعری پیروی میکردند در حالی که پیروان عصر حاضر با او مخالفت میکنند و در بیشتر مسائل با او اختلاف نظر دارند.

بعضی از عقاید و افکار مذهب اشاعره

1ـ اصل و اساس  این مذهب فقط بر پایه عقل بنا شده،  به طوری که اگر بین دو دلیل عقلی و نقلی تعارض باشد دلیل عقلی را بر دلیل نقلی مقدم می کنند و این بر خلاف عقیده اهل سنت است زیرا اصل اهل سنت وحی است نه عقل.

2ـ طبق این مذهب ایمان آوردن فقط با تصدیق قلب است، بدون آنکه شخص شهادتین را به زبان بیاورد. در حالی که نزد اهل سنت ایمان شامل تصدیق قلب و به زبان آوردن شهادتین است.

3ـ این مذهب هفت صفت را برای الله که عبارتند از: حیات، علم، قدرت، اراده، دیدن، شنیدن و سخن نفس( کلام نفسی) تصدیق می کنند و  باقی صفات را تفسیر می کنند، مثلا صفت فرح را به رضایت تفسیر می کنند. در حالی که اهل سنت صفات الله را تفسیر نمی کنند بلکه همانگونه که مناسب الله است به آن ایمان می دارند.

برخی از علمای اشاعره

1.   ابو الحسن الطبری : از شاگردان ابی الحسن اشعری بود. او عالم درفقه ، تقسیر و معانی بود و در سال 380 هجری از دنیا رفت.

2.   ابوبکر الباقلانی: باحثین او را مؤسس دوم مذهب اشاعره می نامند، و در سال 403 هجری از دنیا رفت.

3.   محمد بن حسن فورک: از شاگردان  ابی الحسن باهلی و از علمای بزرگ معتزله بود. و در سال 406 هجری از دنیا رفت.

منبع: اسلام ویب.